Wim de Wagt

Kunsthistoricus, schrijver

De barones en de vluchteling

Een historische roman over hoop en menslievendheid in het versplinterende Europa op de drempel van de Tweede Wereldoorlog




Wanneer de memoires van Mellina barones van Asbeck onverwacht opduiken besluit een onderzoeker het raadsel te ontcijferen van haar band met de in de oorlog vermoorde Joodse familie Kannegieter, waar hij naspeuringen naar verricht.


Misschien zie ik Henri Kannegieter wel nooit meer terug. Al dagen heb ik niets van hem vernomen. Ik ben hem nergens tegengekomen, niet in het pension, niet op straat, niet op het station, niet in de Engelse tuinen. Misschien is hij wel opgepakt, maar op het politiebureau wilden ze me niet vertellen waar hij is, hoewel ik sterk het vermoeden kreeg dat ze er meer van wisten.

De diplomatendochter Mellina van Asbeck (1886-1962) leeft teruggetrokken in een pension in Genève. Op de valreep van de Tweede Wereldoorlog, eind augustus 1939, begint ze aan haar memoires, waarin ze terugkijkt op haar bewogen leven vol bijzondere ontmoetingen, reizen en initiatieven. Jarenlang heeft ze zich ingezet voor een verenigd Europa en de vrede. Vertwijfeld vraagt ze zich af wat de zin van dit alles is geweest.

Haar hooggestemde levensidealen worden op de proef gesteld wanneer haar Joodse medebewoner in het pension Henri Kannegieter in moeilijkheden raakt. Ondanks het standsverschil en het verschil in religieuze achtergrond besluit Mellina haar verantwoordelijkheid te nemen en hem te helpen. Zeker wanneer Henri haar vertelt over zijn neefje in Nederland, Jacob.


De barones en de vluchteling verscheen op 25 april 2019 bij Uitgeverij Boom, Amsterdam.

Het schrijven van het boek werd financieel ondersteund door het Nederlands Letterenfonds.


'Het boek is stilistisch sterk en ingenieus opgebouwd. De Wagt beschrijft op toegankelijke wijze de complexe internationale verwikkelingen en plaatst daar personages in, die zich met de dag onveiliger voelen.'

Jaap Timmers in Haarlems Dagblad

'Een bijzonder en mooi boek.'

Arno Koek, ex-boekenpanellid DWDD

'In De barones en de vluchteling worden de verschrikkelijke consequenties van (de mislukte Europese samenwerking) op menselijk niveau getoond. En het zou om die reden (net als Wij Europeanen) evenzeer verplicht leesvoer moeten zijn.'

Jan Koster op de site De Leesclub van Alles

'Tegen de achtergrond van Europa voor de Tweede Wereldoorlog, met details die voor veel lezers nieuw zullen zijn, ontvouwt zich het verhaal van de internationaal goed ingevoerde barones en de Joodse kannegieter die op de vlucht is voor de nazi's. Het verleden wordt op een sprekende manier tot leven gebracht.'

Achsa Vissel in het Nieuw Israelietisch Weekblad

'Een verrukkelijk boek.'

Leo Klinkers, The Federal Alliance of European Federalists (FAEF)


*

'Europa kan niet veranderen in een ‘organisatie’, dat staat de rijke psychologische en historische verscheidenheid van Europa niet toe. Europa was nooit één organisme; zij is altijd geest geweest, een intellectueel samenwerkingsverband. Zij is geboren uit haar denkers, wetgevers, geleerden, kunstenaars, filosofen; zij is geboren uit haar intellect, in een toestand van perfecte politieke decentralisatie. Zij kent maar één vaderland: dat van de geest, ontstaan in de eeuw van het humanisme. Europa heeft de mens zijn vrijheid leren ontdekken: religieus, intellectueel, politiek, sociaal.'

Mellina van Asbeck, 1932

*

(leesfragment)

Na anderhalve week debatteren lag er een resolutie. Alle deelnemers onderkenden het dringende probleem. Maar er werd geen enkele concrete toezegging gedaan of maatregel aangekondigd – behalve de oprichting van een nieuwe internationale vluchtelingenorganisatie. En die bloedde door te weinig steun tenslotte dood, wat in het voorjaar van 1939 wereldkundig werd gemaakt. Vervlogen was de hoop van Évian.

Ja, Henri Kannegieter had hiervan gehoord. De internationale politiek had geen geheimen voor hem, leek hij te willen zeggen… Hij begon quasi-sluw te kijken. ‘Er zijn altijd manieren om de autoriteiten te misleiden.’ Meteen daarna weer die bezorgde blik van hem.

Ik probeerde hem een hart onder de riem te steken. ‘Als ik u was zou ik me niet zo druk maken. Nederland is neutraal. Hitler zal ons met rust laten. Nederland is een belangrijk handelsland van Duitsland. Dat was ten tijde van ’14-’18 al zo, en er is sindsdien niets veranderd.’

Hij keek me met een sombere blik aan. ‘Niemand zal ons beschermen.’ De kraag van zijn jasje glom in het middaglicht. ‘Ik had gedacht, hier in Genève kunnen ze mij en mijn familie wel helpen. Vluchtelingen zijn hier altijd goed opgevangen. In de Grote Oorlog, het Rode Kruis zit hier. Maar niemand wil ons hebben. Noemt u mij een land, een stad, wijst u mij een toevluchtsoord… Niemand, zeg ik u, nergens.’