Wim de Wagt

Barend Chapon, Jood en Europeaan

Barend Chapon (1884-1943) was een man van paradoxen. Hij streefde als leider van de joodse gemeenschap in Haarlem naar modernisering van het jodendom, maar hield tegelijk vast aan de traditionele godsdienstige gebruiken. Hij was socialist en een geziene effectenmakelaar op de beurs in Amsterdam. Toch kan hij misschien het best omschreven worden als een man met visie. Al in de jaren twintig van de vorige eeuw pleitte Chapon als reactie op de gruwelen van de Eerste Wereldoorlog voor een verenigd, op samenwerking en rechtvaardigheid gericht op Europa met één muntsoort. Hij schreef hierover verschillende artikelen in beurstijdschriften.
Maar hij toonde niet alleen een scherp economisch en politiek inzicht. Chapon etaleerde vooral ook hervormingsgezinde ideeën op maatschappelijk en cultureel terrein. Een van zijn meest bijzondere initiatieven betrof de bouw van het baanbrekende woningcomplex Tuinwijk-Zuid (1920-1922) in Haarlem. Met dit veelgeroemde monument van de sociale woningbouw gaf Chapon, in nauwe samenwerking met de bekende architect J.B. van Loghem , zijn vooruitstrevende sociale en stedenbouwkundige ideeën concreet gestalte.
Ondanks de toenemende dreiging tijdens de bezetting weigerde Chapon met zijn gezin onder te duiken. Hij stierf in 1943 in de duinen bij Bloemendaal voor een vuurpeloton van de nazi’s, met negen andere burgers. Tot de andere slachtoffers behoorden twee andere vooraanstaande Haarlemse joden, namelijk de opperrabbijn van Noord-Holland, Philip Frank , en Herbert Drilsma , de secretaris van de Joodse Raad. Zijn echtgenote, Mietje Chapon, Zilverberg - en drie van zijn kinderen - Jenny, Hans en Zusje - werden door de Duitse bezetter opgepakt en in Auschwitz vermoord. Zijn twee andere kinderen, Selma en Jules , overleefden de oorlog. Deze biografie toont op indringende wijze de levensloop van deze opmerkelijke, begaafde man.

Barend Chapon (1884-1943), Jood en Europeaan , Walburg Pers, Zutphen 2001, 264 pagina's ISBN 90-5730-169-5. Uitverkocht.

In verband met Tuinwijk-Zuid, zie ook J.B. van Loghem

In verband met de fusillade, zie ook www.velseraffaire.nl

Voor een ooggetuigenverslag van de deportatie van de Chapons, zie deze link

'Veel gloedvoller geschreven dan de wat duffe titel doet vermoeden',

Martin Hendriksma in Haarlems Dagblad

'De kunsthistoricus en journalist Wim de Wagt heeft een biografie geschreven die een schoolvoorbeeld mag zijn: zelfs indien de lezer niet eerder van de beschreven persoon heeft gehoord, zal hij na lezing van het boek denken hem persoonlijk te hebben gekend en te weten hoe hij leefde en dacht en hoe hij in bepaalde situaties zou hebben gehandeld. Zo denkt men soms zijn intieme vrienden te kennen. (...) Het is onmogelijk in het kader van een recensie de kwantitatieve en kwalitatieve waarde van dit boek ook maar bij benadering recht te doen. (...) Dit boek is een juweel!'

Z. Bar in Misjpoge

'Wim de Wagt heeft (...) op een zeer degelijke en bekowedliche wijze niet alleen het leven en werken van Barend CHapon als mens geschetst, maar ook zijn werk als parnas, samen met collega-bestuursleden en geestelijke leiders van de kehilla Haarlem en het synagogaal ressort Noord-Holland. Een hommage aan een begaafd mens en een schriftelijk monument ter herinnering aan de groei en ondergang van deze Joodse gemeente.'

Haggadeer , gemeenteblad van de Joodse gemeenten Den Haag en Rotterdam